Protesta të dhunshme shpërthyen në veri këtë verë pasi kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, shpalli afatin e tij të parë të fundit për ndryshimin e targave. Serbët, të cilët numërojnë rreth 70,000 në veri, vendosën postblloqe dhe qëlluan me armë në pikat kufitare. Për të lehtësuar tensionet, afati për ndërrimin e targave u shty për në fund të tetorit. Serbët kanë refuzuar të njohin institucionet kosovare dhe duan të mbajnë targat e tyre të lëshuara nga Beogradi, të cilin ata e konsiderojnë kryeqytetin e tyre.
Zvicra ka qenë e përfshirë në mënyrë aktive në ndihmën për të ruajtur paqen në veriun e trazuar, i cili gjithashtu vuan nga papunësia e lartë dhe nivelet në rritje të krimit. SWISSCOY, shkurt për kompaninë ushtarake zvicerane, ka qenë pjesë e Forcave të Kosovës (KFOR), një mision ndërkombëtar për mbështetjen e paqes që ka qenë aktiv që nga fundi i luftës në Kosovë në vitin 1999. SWISSCOY ka një staf deri në 195 personel ushtarak vullnetar, raporton “swissinfo”.
David Olumese, komandant i ekipit LMT (ekip ndërlidhës dhe monitorues), punon në qytetin e ndarë të Mitrovicës, ku vendbanimet shqiptare dhe serbe ndahen nga lumi Ibër. Detyra e tij është të bisedojë me komunitete të ndryshme dhe të raportojë në shtabin e KFOR-it kur është e nevojshme. Ai thotë se ka një ndjenjë pasigurie mes njerëzve atje, pasi “ata nuk e dinë se çfarë po vjen”.
Si korrespondent i Evropës Lindore për Televizionin Publik Zviceran, SRF, detyrë e Peter Balzlit është të raportojë për zhvillimet në veri të Kosovës. Por ai thotë se kameramani i tij kosovar, i cili zakonisht është i patrembur, nuk dëshiron të udhëtojë në kufirin kosovaro-serb më 31 tetor, në rast të ngritjes së tensioneve të zjarrta në zonë. Pikëpamja e korrespondentit është se situata atje ka gjasa të mbetet e tensionuar sepse, nga këndvështrimi serb, Kosova mbetet territor serb.
Media serbe “Telegraf” raportoi më 19 tetor se vetëm 12 nga 9000 vetura me targa serbe ishin riregjistruar. Shefi i Zyrës së Bashkimit Evropian në Prishtinë, Tomas Szunyog, së fundi i tha Radio Kosovës se do të dëshironte që afati i ri-regjistrimit të veturave të shtyhet.
Njohja dhe lidhja ruse
Serbia dhe Kosova u angazhuan për bisedimet e sponsorizuara nga Bashkimi Evropian në 2013 për të provuar dhe zgjidhur mosmarrëveshjet e pazgjidhura mes tyre. Por pak progres është bërë. Kosovari me bazë në Zvicër, Osman Osmani, socialdemokrat, sindikalist dhe zëdhënës i diasporës shqiptare, fajëson qëndrimin e BE-së ndaj pavarësisë së Kosovës për problemet e saj aktuale. Spanja, Greqia, Rumania, Sllovakia dhe Qiproja kanë refuzuar të gjithë të pranojnë pavarësinë e Kosovës nga frika e inkurajimit të lëvizjeve separatiste në vendet e tyre. Megjithatë, 117 vende, përfshirë Zvicrën e kanë njohur shtetësinë e Kosovës.
Diaspora: Mijëra kosovarë ikën në Zvicër gjatë luftës së vitit 1999. Në total, 114,755 shtetas kosovarë janë të regjistruar si banues në Zvicër (shifrat e 2021). Statistikat zyrtare treguan se 3.2% e popullsisë zvicerane fliste shqip në vitin 2020. Diaspora vazhdon të mbështesë vendlindjen e saj me remitanca dhe mori pjesë në zgjedhjet e fundit në Kosovë, duke ndihmuar në sjelljen e kryeministrit Albin Kurti në pushtet.
Rusia dhe Kina gjithashtu refuzojnë të njohin Kosovën – Rusia mbështet pretendimet e vazhdueshme të Serbisë në territorin e Ballkanit. Serbia ka ofruar hyrje pa viza për disa vende nëse anulojnë njohjen e Kosovës. Kjo ka funksionuar në raste individuale. Balzli i SRF-së raporton se tani, megjithatë, nën presionin e BE-së, Serbia ka njoftuar se do të revokojë këtë regjim pa viza për Indinë, Tunizinë dhe Burundin.
Serbia konsiderohet tradicionalisht aleati më i ngushtë i Rusisë në Evropë, por jo gjithçka është ashtu siç duket.
“Jashtë, Beogradi propagandon narrativën e vëllazërisë së përjetshme ruso-serbe, por Serbia është pothuajse tërësisht e varur nga Perëndimi”, thotë Balzli. “Brukseli deri më tani i ka dhënë Serbisë 4 miliardë euro ndihmë zhvillimore, dhe ekonomia serbe bën dy të tretat e eksporteve të saj në vendet e BE-së”.
Gazetari thekson se politika e Serbisë për të parë besnikërinë ndaj Rusisë dhe kërkimin e lidhjeve më të ngushta me BE-në aktualisht po vihet në pikëpyetje në Beograd.
Osmani akuzon Serbinë se mban peng minoritetin serb. “Ata po i pengojnë serbët të integrohen në një shtet multietnik”, thotë ai. Ai gjithashtu vë në dyshim aftësinë dhe vullnetin e KFOR-it dhe Misionit të Bashkimit Evropian për Sundimin e Ligjit në Kosovë (EULEX) për të ruajtur paqen.
Si mund të ecë Kosova përpara?
Integrimi evropian mund të ndihmojë për të dalë nga bllokimi. Kancelari gjerman Olaf Scholz u tha udhëheqësve serbë dhe kosovarë gjatë një vizite në Berlin në maj se afrimi mes tyre ishte “shumë i rëndësishëm” për aspiratat e tyre për anëtarësim. Negociatat e pranimit të Serbisë në BE janë në progres dhe Kosova ka thënë se planifikon të aplikojë zyrtarisht për t’u anëtarësuar në BE deri në fund të këtij viti.
Bisedimet ndërmjet Kosovës dhe Serbisë nën kujdesin e të dërguarve të BE-së dhe SHBA-së mund të kenë dështuar në zgjidhjen e çështjes së targave, por Beogradi dhe Prishtina së fundmi arritën një marrëveshje për përdorimin e dokumenteve personale të identitetit. Serbia pranoi të heqë dokumentet e hyrjes dhe daljes për mbajtësit e letërnjoftimeve të Kosovës. Në këmbim, Kosova u pajtua që të mos i prezantojë ato për mbajtësit e letërnjoftimeve serbe.
Balzli thotë se Kosova po përparon sepse qeveria e Kurtit është serioze në luftën kundër korrupsionit të shfrenuar dhe mbështetet në këto përpjekje nga diaspora zvicerane, mes kosovarëve të tjerë jashtë vendit. Nëse korrupsioni trajtohet në mënyrë efektive, ai beson se ekonomia e Kosovës do të rritet.
“Nëse Kosova, me të ardhura mesatare prej 350-400 €, arrin të rrisë prosperitetin e saj mbi nivelin e Serbisë (ku të ardhurat mesatare janë 770 €), atëherë kartat mes dy vendeve do të riorganizoheshin”, thotë ai.
